گندم بریان یا ریگ سوخته، نام تپه‌هایی پوشیده از گدازه‌های آتشفشانی در شمال شهر شهداد در حاشیه غربی کویر لوت در استان کرمان است که حدود ۴۸۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. به‌دلیل پوششی متشکل از سنگ‌ها و گدازه‌های بازالتی سیاه‌رنگ آتشفشانی، دمای هوا در این منطقه بسیار بالا می‌رود و همین امر، گندم بریان را تبدیل به یکی از گرمترین نقاط جهان در کنار صحرای نوادا، کالیفرنیا، لیبی و الجزایر کرده است.
دمای هوا در منطقه‌ای به طول ۲۰۰ کیلومتر و عرض ۱۵۰ کیلومتر به‌قدری بالا است که هیچ موجود زنده‌ای نمی‌تواند در آن زندگی کند و هیچ حیاتی در این منطقه دیده نمی‌شود. دشت گندم بریان با ویژگی‌های منحصربه‌فرد و فضایی فوق‌العاده برای عکاسی در سال‌های اخیر، به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی استان کرمان، میزبان تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی بوده است؛ به‌خصوص پس از انتشار خبری که به اشتباه، این منطقه را به‌عنوان گرمترین نقطه جهان معرفی کرد.
گفتگوها و تحقیقات بسیاری پیرامون این موضوع که گرمترین نقطه جهان در کجا واقع شده است، وجود دارد؛ اما طبق آخرین اطلاعات، گرمترین نقطه ایران و شاید جهان، چاله مرکزی لوت در ۷۵ کیلومتری شرق شهداد است که بیش از ۱۰۰ کیلومتر با گندم بریان فاصله دارد. در ادامه با ما همراه باشید و درباره این نقطه جالب توجه گردشگران در استان کرمان اطلاعات بیشتری کسب کنید.
گندم بریان، نام منطقه‌ای در استان کرمان است که در نزدیکی شهر شهداد (آخرین شهر کویر لوت از ناحیه جنوبی) در شمال شرقی این استان و شرق کوه‌های راور کرمان قرار دارد. شهداد تا شهر کرمان، مرکز این استان حدود ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد و دشت گندم بریان در ۸۰ کیلومتری شمال شهر شهداد واقع شده است. این جاذبه مهم گردشگری در قسمت شرقی رودخانه شور واقع شده است و با مرکز استان کرمان، حدود ۸۰ کیلومتر فاصله دارد؛ پس در سفر به کرمان به‌راحتی می‌توانید به این منطقه جذاب گردشگری سفر کنید و عجایب و اسرار این دشت را از نزدیک با چشمان خود ببینید.
همان طور که می‌دانید استان کرمان، یکی از زیباترین و پرطرفدارترین مناطق گردشگری ایران است که با جاذبه‌های تاریخی و طبیعی خود، سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به‌سمت خود می‌کشاند. استان کرمان با وجود احاطه شدن توسط کوه‌های پربرف صاحب‌الزمان، جوپار، پلوار و جفتان، آب و هوایی گرم و خشک دارد؛ زیرا در مجاورت کویر لوت، یکی از بزرگترین کویرهای ایران واقع شده است.
پوشش سیاه رنگ منطقه گندم بریان باعث می‌شود تا دمای هوا در گندم بریان به‌شدت بالا برود
گندم بریان در حاشیه غربی دشت لوت، مجتمع تپه‌هایی پوشیده از سنگ‌ها و گدازه‌های بازالتی سیاه‌رنگ آتشفشانی است که مساحتی معادل ۴۸۰ کیلومتر مربع (۴۸ کیلومتر طول و ۱۰ کیلومتر عرض) دارد. این سنگ‌های بازالتی با اشکال و فرم‌هایی عجیب در منطقه‌ای به طول ۱۳ در ۱۲ کیلومتر، در یک منطقه مسطح و مرتفع قرار گرفته‌اند و جنس آن‌ها از نوع آذرین بیرونی است.
پوشش سیاه رنگ منطقه گندم بریان باعث می‌شود تا دمای هوا در گندم بریان به‌شدت بالا برود و قرار گرفتن در ارتفاع پایین (۴۰۰ متر بالاتر از سطح دریا) نیز از جمله دلایل گرمای شدید در این منطقه اعلام شده است. دکتر پرویز کردوانی یکی از چهره‌های ماندگار علم و پژوهش در حوزه جغرافیا به‌خصوص بیابان و کویر درباره این منطقه می‌گوید:
گندم بریان یک توده آذرین آتشفشان در بیابان لوت است که اگر از شهداد ۸۰ کیلومتر جلوتر بروید به «رود شور» می‌رسید و از آنجا به «گدار باروت» بالا می‌روید و تپه‌ای آتشفشانی سیاه است که گندم بریان می‌گویند.
در طول روز به خاطر سیاه بودن این تپه، گندم بریان گرم می‌شود؛ اما اینجا گرمترین نقطه نیست. بلکه گرمترین نقطه، چاله مرکزی لوت به ارتفاع ۵۶ متر از سطح دریا است که ۶۰ تا ۶۵ درجه گرم می‌شود و این چاله در فاصله ۷۵ کیلومتری خط مستقیم هوایی از شهداد به‌سمت شرق قرار دارد.
آثار و سازههای مختلف سنگی و خاکی با فرم‌هایی عجیب در سراسر دشت گندم بریان، بیننده را به یاد داستان‌های علمی تخیلی و سفر به سیاره‌های دیگر می‌اندازد. بازدید از منطقه شهداد و دشت گندم بریان و عکاسی، قطعا از آن دسته تجربیاتی است که هیچ‌گاه فراموش نخواهید کرد.
بخش شمالی گندم بریان، هم‌سطح با دشت‌های اطراف است و تنها وجود خاک سیاه رنگ گندم بریان (گدار باروت) است که باعث می‌شود به اشتباه تصور کنیم که این بخش هم‌سطح با تپه‌های گندم بریان است. رود شور یا کال شور در حاشیه غربی و جنوبی منطقه گندم بریان جاری است. این رود از کوه‌های راور کرمان سرچشمه می‌گیرد، وارد دشت لوت می‌شود، پس از عبور از غرب و جنوب منطقه گندم بریان، جاده شهداد به نهبندان در دشت لوت را قطع می‌کند و به‌سمت شمال منطقه کلوت‌ها و در نهایت به‌سمت چاله مرکزی لوت جاری می‌شود تا در باتلاق‌های نمکی آن ناحیه، ته‌نشین شود.
دورتادور مجتمع تپه‌های گندم بریان، به غیر از جناح شمالی این تپه، با دیواره‌ای خاکی با ارتفاع‌های مختلف پوشانده شده است که بلندترین آن حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد و تصویری از یک قلعه را برای بیننده تداعی می‌کند. سنگ‌های گداز‌ه‌ای سیاه رنگ که برخی از آن‌ها حدود چهار متر ارتفاع دارند، تمام سطح فوقانی دیواره‌های خاکی را پوشانده‌اند. خاک زردرنگ پایه و سنگ‌های سیاه بازالتی، پدیده‌ای بی‌نظیر و خارق‌العاده را در گندم بریان خلق کرده‌اند که به راستی زیبا و اعجاب‌انگیز است.
یکی از کارشناسان ارشد زمین‌شناسی، سنگ‌های تپه گندم بریان را نوعی گدازه‌های آتشفشانی معرفی می‌کند که در اثر فعالیت آتشفشان در سطح وسیعی پخش شده‌اند. به اعتقاد این کارشناس، دهانه آتشفشان در اثر فرسایش از بین رفته است. محمد حسین بهجتی، درباره تعیین عمر دقیق این سنگ‌ها و تپه با اظهار اینکه این کار نیاز به تحقیق بیشتری دارد، می‌گوید:
این سنگ ها قلیایی (بازی) و از نوع آذرین بیرونی هستند. پس از خروج ماگما از دهانه آتشفشان با حرکت دوکی شکل گدازه‌ها در آسمان، گازها از داخل آن‌ها خارج شده‌اند که منجر به ایجاد حفراتی در آن‌ها شده است.
ناسا با تحقیق و بررسی‌های فراوان، دشت گندم بریان را به‌عنوان یکی از گرمترین نقاط جهان معرفی کرده است؛ البته این منطقه در برخی از خبرگزاری‌ها به اشتباه به‌عنوان گرمترین نقطه کره زمین معرفی می‌شود. جالب است بدانید که در گندم بریان و اطراف آن، در منطقه‌ای به طول ۲۰۰ کیلومتر و عرض ۱۵۰ کیلومتر هیچ موجود زنده‌ای زندگی نمی‌کند و حتی باکتری‌ها هم توانایی رشد در این منطقه را ندارند.
شاید یکی از سوال‌های مهم درباره دشت گندم بریان، این مسئله باشد که چرا نام این دشت را گندم بریان گذاشته‌اند؛ نامی که به احتمال زیاد شنونده را به یاد یک دشت در کویر لوت در استان کرمان نمی‌اندازد.
در برخی روایات آمده است که دشت گندم بریان در مجاورت جاده ابریشم قرار داشته است؛ جاده‌ای که در طول سال، کاروان‌های تجاری بسیاری از آن عبور می‌کردند و تابستان‌ها و هوای بسیار گرم این دشت را از نزدیک دیده بودند. در خاطرات بسیاری از این رهگذران آمده است که گندم‌های کشاورزان بر اثر دمای بسیار گرم هوا می‌سوخته و برشته می‌شده است و به همین علت، نام این دشت را گندم بریان گذاشته‌اند.
مردم شهداد، تپه گندم بریان را با نام ریگ سوخته هم می‌شناسند. یکی از افرادی که سال‌ها در کویر با کامیون در رفت و آمد بوده و به تجارت بین دو منطقه شهداد و جنوب خراسان (بیرجند) پرداخته است، می‌گوید:
چون سطح تپه کاملا از گدازه‌های سیاه رنگ پوشیده شده، مردم در گذشته ریگ سوخته می‌گفتند که هنوز هم رایج است.
گندم بریان، یک منطقه خالی از حیات در کره زمین است که در فصل تابستان، دمای هوا در آن به بیش از ۷۱ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و هیچ موجود زنده‌ای تاب حضور مداوم در این دشت را ندارد.
در برخی از گزارش‌های مردم منطقه و مسئولان محلی عنوان شده است که دمای این منطقه در بعضی از روزهای سال به بیش از ۹۰ درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد؛ اما بسیاری از کارشناسان اذعان کرده‌اند که کماکان نمی‌توان به‌طور دقیق گفت که بالاترین دما در گندم بریان چقدر بوده است. تیم‌های زیادی برای ثبت دما به این منطقه رفته‌اند؛ ولی دمای بالای هوا اجازه پیشروی و تحقیق بیشتر را به آن‌ها نداده است. دانیال ابراهیمی، یک مستندساز که به این منطقه سفر کرده است، درباره تجربه خود می‌گوید:
کسی به‌درستی نمی‌داند در روزهای گرم سال دمای واقعی گندم بریان چقدر است. چون نزدیک شدن به منطقه در فصل گرما دور از خطر نیست. ما برای تصویربرداری در تابستان سال گذشته به این منطقه رفتیم؛ اما قبل از رسیدن به محل از شدت گرما بیشتر اعضای گروه دچار مشکل شدند که از ادامه کار منصرف شدیم.