یخدان تاریخی انار
یخدان ها از جمله سازه هایی در ایران هستند که در زمان ساخت خود از ارزش و اهمیت ویژه ای برخودار بودند. این بنا ها بیشتر در نواحی گرم و خشک ایران ساخته می شدند تا در تابستان از ذخیره یخ آنها برای خنک شدن در گرما استفاده کنند. این سازه ها را می توان یکی از شاهکارهای معماری در ایران دانست که با فناوری مهندسی شده خود یکی از مشکلات مردم آن دوره را حل کرده اند. در اصل به این سازه ها یخچال گفته می شد که از دو بخش تشکیل می شد که به یک قسمت آن یخدان می گفتند که مکانی برای نگهداری یخ ها بود. یکی از یخدان هایی که از گذشته به جا مانده اند در شهر انار قرار دارد و با نام یخدان انار شهرت دارند. این یخدان در دوران حکومت قاجار ساخته شده است و در شمال شرقی شهر انار قرار دارد. این سازه در در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۹۶۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری یخدان
یخدان ها از دو بخش اصلی تشکیل شده اند که هر یک از این بخش ها نیز از چند قسمت تشکیل می شود. این دو بخش با نام های «کارگاه یخسازی» و «یخدان» شناخته می شوند. کارگاه یخ سازی مکانی بود که یخ در آن ساخته و پس از آن به یخدان منتقل می شد که در فصل تابستان از آن استفاده می کردند. کارگاه یخ سازی مکانی سرباز بود که برای یخ چائیدن از آن استفاده می کردند که از دیوار سایه انداز و کرت یخ بند تشکیل می شد. یخدان که محل نگهداری یخ بود به صورت سرپوشیده ساخته و متشکل از بخش چال و سرپناه می شد. یخچالی را که از همه این بخش ها تشکیل شود «یخچال کامل» می نامیدند. یخدان انار نیز برخی از این بخش ها را در خود جای داده است. شکل «چال» در این بنا به صورت گنبدی گرد و شیار شیار بود و برای دسترسی به پایین از یک سراشیبی استفاده می کردند. برای اینکه یخ را به کرت یخ بند ببرند نیز از همین سراشیبی استفاده می کردند. سوراخ چاهكي در ته چاله باز مي شد كه اجازه مي داد آب ناشي از ذوب يخ بيرون شود. كناره ها و کف قسمت تاجي شکل و تو خالي چال که از يخ پر است، آجر فرش شده بود.
راه های دسترسی به یخدان انار
برای اینکه بتوانید از این بنا دیدن کنید باید سفری به شهر انار داشته باشید و از آنجایی که این بنا در داخل شهر و در قسمت شمال شرقی آن قرار دارد پس دسترسی به آن به آسانی و سریع انجام می گیرد.