آداب کودک در کرمان

آداب کودک درکرمان

بدیهی است اولین گامی که یک زن پس از تشکیل خانواده بر می دارد وظیفه خطیر مادریست که به عهده میگیرد تا در آینده نسلی خوب و با ایمان تحویل جامعه دهد و باتربیت و تعلیم صحیح آینده ساز جامعه میشود…
نکاتی زیبا و جالب در زمینه کودک و آداب و آیین های آن!👶

اولین و زیباترین عقاید مردم کرمان پس از اینکه متوجه شدندکه قرار است کودکی پای به عرصه وجود بنهد و کانون زندگی شان را رونقی دیگر دهد این است؛آنان براین باورند اگر مادر کودک در اوایل حاملگی خود سیب سرخ تناول نماید، فرزندش بی نهایت زیبا خواهد شد…
بدینگونه که آن زن ده عدد سیب سرخ راکه آیات <<سوره یوسف>> برآن هاخوانده ودمیده شده راهرصبح پس ازوضوبخوردفرزندش زیباخواهدشد…
این اولین گام یک مادراست که فرزندش را با ترنم آیات قران آشنا نموده و با ایمانی قلبی گام های بعدی را بر می دارد…

درکرمان اگرزنی که آبستن باشد و صورتش لک بیاورد معتقدند که دختردارخواهدشد و بر عکس آن اگر باصطلاح مادر سرخ وسفیدوبدون لک و پیس باشد معتقدند به پسری بارداراست…!
وجهت برطرف شدن این لک های صورت معتقدند اگربوقت زایمان ودراصطلاح پایه های چاردرد
که مولود فرزندش راخبر می دهد، اگر بر روی صورتش ((سفیداب نقره)) بمالد، به همراه عرقی که از شدت درد بر او مستولیست، آن لک برطرف خواهدشد وگرنه آن لکه ها ها ماندگارند….
البته این عقایدمربوط به زمانی بودکه ماما یاقابله ی خانگی درمنزل بچه را بدنیا می آورد.
ودرهمین موردمردم کرمان براین باورند که یکی از وقت هایی که دعا باستجابت مقرون است همین دقایق زایمان است چراکه برمادر دردی مستولیست که میگویند دراین لحظات درهای اجابت باز ودعای زن باردار مقبول واقع میشود و معتقدند دراین لحظات خداوندتمامی گناهان ماقبل ایشان را خواهدبخشید.
و مهمتر اینکه دعاهای خیرش درحق دیگران باجابت خواهد رسید وطبق همین باور اصولا درچنین مواقعی اطرافیان زن پابماه ازایشان التماس دعای خیر دارند…

وامادرمورداصطلاحات :

(دلشورا)
یا
(دل خرابی)

همان اصطلاح “ویار” می باشد
مردم کرمان درچنین مواقعی عقایدجالبی دارند،

بدین شکل معتقدند اگر بانویی که
اوایل دوران آبستنی راطی می کند ودلش هوای خوراکی یامیوه ای خاص رابنمایند، باید به خواسته ی ایشان ترتیب اثرداده شود،چراکه ممکن است چشم بچه یا توراهی ایشان”کاج” یا (لوچ) شود.

البته عده ای هم معتقدند..

چشم فرزندشان سبزمی شود که کمترچنین اتفاقی می افتد…!

*******

به هنگام ماه گرفتگی اگر زن آبستن قسمتی از بدنش را بخاراند،همان سمت ازبدن فرزندش دچارماه گرفتگی خواهدشد.

بهمین علت اصولآ بهنگام ماه گرفتگی دستان زن باردار رادرپارچه ای می پوشانند که مشکلی برای فرزندش پیش نیاید.

********

باورجالب دیگری که دربین بانوان کرمانی رایج است این که موقع شستن وتمیر کردن
<<کله گوسفند>>ودرحین
باز کردن کله ،براین باورند که باید به نیت شخصی که حامله است باز شود!

و پس از گشودن کله اگر گوشتی براستخوان های میانه کله مشهورباشدبمنزله ی پسربودن است و اگراستخوان میانه ی کله بدون گوشت باشد،زن موردنظردختربدنیاخواهدآورد.

********
باور جالب دیگری که در بین بانوان کرمانی از نظر ماهیت فرزندوجودداردبدینگونه است:

شخصی بدون اینکه زن آبستن متوجه باشد از پشت بر روی سر،وی مقداری نمک می ریزد،اگر زن همزمان سرش رابخاراند،فرزندش دختر و اگر واکنش نشان ندهد فرزندش در آینده پسرخواهد شد…!

********

درکرمان معجونی بنام[آب روغنو]* یا[ترحلوا]،که شامل بسیاری ازگیاهان دارویی وانواع موادمغذی وجوددارد که توسط بانوان متبحر وباتجربه ی کرمانی طبخ می گرددالبته دربسیاری از موارد این ترحلوا یا اب روغنو بجهت نوعروسان نیزتوسط مادربزرگ یا مادرعروس طبخ میگردد که در هردو صورت از این غذای خوشمزه وبسیارمقوی بعنوان (نوبرونه) یا (پَریزونه) ازمهمانان هم پذیرایی میشود.

درکرمان مردم براین باورندکه زن بهنگام آبستنی ووقتی فرزندش بدنیاآمددرتمام مدت ده روزنبایدتنهاباشد،چراکه ممکن است (آل،چال،یاشیشه) که موجوداتی خیالی اند ممکن است به آنان آسیبی واردکنند..
درکرمان شب ششم کودک به (شب شیشه) معروف است
دراصل یعنی شش روزی که ازتولدکودک گذشته،شایدبهمین دلیل این موجود شیشه نامیده شده است.
مردم معتقدندکه این موجودبشکل پرنده ای کوچک است که جهت دزدیدن کودک یاجگرزائو،درکمین است…
درکرمان طبق رسمی دیرینه دراین شب دم دمای غروب یک عددشیشه پرآب ویک تکه نان که به روغن وشکرآغشته است،ومقداری ارزن برلب بام همان اتاقی که زائوباشد قرارمی دادندوباصدای بلندمی گفتند….
این آبت..!
این نونت!.
…این دونت..!.
..ماکاری بتونداریم
….توهم کاری به بچه مانداشته باش.

در کرمان مردم براین باورندکه مرغ تاسپیدی صبح مشغول خوردن میشودوکاری به زائووبچه اش ندارد…وطبق همین باورتاسپیدی صبح بربالین زائومی نشینند.
وشب نشینی تاسپیده ادامه دارد واین مراسم باجشن وشادی توآم است وبسیاری ازبازی های محلی وقصه خوانی وچاربیتو خوانی درگڋشته انجام میشد که برشوراین دورهمی ها می افزود.
ضمنآ ازآنجاکه این موجود خیالی یعنی شیشه ازرنگ سرخ فراریست لذالباس کودک وزائورا،ازرنگ سرخ انتخاب می کنند..!

درگذشته اگرزنی وضع حمل براوسخت بودوباصطلاح سخت زا،بودبهنگام آغازدردشخصی برپشت بام می رفت واذان بی وقت می داد..وبراین عقیده بودندکه بدین وسیله اهالی باشنیدن اذان بی وقت برای آسان زایی زائو دست بدعا برمی داشتندووضعش آسان مینمود…!

گفتنی است اسم نوزادهمان شب شیشه انتخاب میشودبه این شکل که ابتداشخصی باخداومومن که اصولآ پدربزرگ یامادربزرگ کودک است اسامی بسیاری رابرکاغذی نوشته ولابلای قران قرارمی دهد،وبعدازکودکی درخواست میکندکه کاغذی رابرداردوبدینگونه اسم کودک انتخاب میشود.
خواندن (اذان واقامه) درگوش کودک درروزسوم زایمان یاهمان بدوتولدتوسط شخصی ملایامومن یکی از اصول مردمان کرمانیست ومعتقدندبدین وسیله کودک مسلمان می شود.

(مراسم چِله بری یاریختن آب چِل)

چله بری زائو بدین شکل بود که ماما یاشخصی وارد ابتدا، درداخل قدحی چهل جام آب، چهل سنگریزه ،چهل برگ سبز، چهل پرگل .می ریخت،سپس باسلام وصلوات وخواندن اورادی مخصوص توسط(جام چهل کلید)،ازبالای سر زائو چهل جام پرازآب می کرد و داخل تشتی که در پایین قرار میریخت.
این عمل اصولآ درحمام انجام می شد،وبدین وسیله چله بری انجام میشد.
نکته ی جالب اینکه درکرمان عامه براین باوربودندکه دختران دم بخت یا بانوانی که بچه دارنمی شدند دراین مراسم شرکت نمی کردند چراکه معتقد بودندچله روشون میفته ….در گذشته و در برخی مناطق رسم بوده که در حمام روز چهلم که آخرین حمام دوران زایمان است، مادر و نوزادش را”چلّه‌ بُری» و يا «چله بندی»(آداب‌ زدودن‌ اثرات‌ جادويى‌ و نازايى‌)می‌کردند.یعنی آنها را با «جام‌ِ چهل‌ كليد» غسل می‌دهند.

بدین نیت که قضا و بلا از او و نوزادش دور شود و از گزند و بیماری ایمن باشند .
و برخی نیز، کاسه ای را پر از آب می کردند و چهل دانه ریگ به عدد روزهای چله درآن قرار داده و بر سر مادر خالی می نمودند.
در اکثر مناطق، جام «چهل کليد» برای بخت گشایی نیز به کار می‌رفت.

همچنین وقتی عروس یا زنی آبستن نمی شد، در آغاز می پنداشتند که چله بر او افتاده یا (چله گیر شده) و برای این که آبستن شود، باید چله بری کند.
ازعقاید مردم درگذشته این بود اگر زنی برایش بچه نمی ماندمادر بچه نذرمیکرداگرفرزندش دخترشدوی را به عقد سید دراورد.وبدین ترتیب نامش را  بمون علی،میگذاشت وبدین ترتیب آن دختراگرزنده میماندمادرموظف بودکه به عهدش وفاکندواورابه سیدآبادی ببخشد..امادربسیاری ازمواردآن سیددختررابه مادرش می بخشیدوبرای آینده اش عاقبت بخیرطلب میکرد..

درکرمان عامه بر این باورند که اگر از موعد زایمان زن گذشت و به اصطلاح ماهش را گم کرده باشد
معتقدند حتمآ زائو گوشت شترخورده و بنا به این عقیده آن زن رااززیرشکم شترعبورمی دهندتا به موقع وضع حمل نماید.

ومتقابلآ اگر زن زایمانش زودتر
ازموعد انجام شود خصوصآ اگر
درماه هفتم بدنیا بیاید به آن کودک
اصطلاحآ (هفتوکی) اطلاق شود..

دراین زمینه وقتی کسی درکارهایش عجول باشدبه اومیگویند….

(مگر هفتوکی بدنیا اومدی؟!)

جالبتر اینکه اگر کودک از ماه هفتم به بعد بدنیا بیاید و باصطلاح بادِ هشت به کودک بخورد معتقدندآن کودک احتمال نماندنش زیاد است…

ودرهمین زمینه که اگرزنی بچه برایش نماندومرتب سقط جنین داشته باشد،
مردم کویر بر این اعتقادند که آن زن باید پیراهنی را که توسط چهل فاطمه تهیه شده،وبه پیرنِ (چل فاطمه) یا (پیرن مراد)
معروف است را برتن نوزادش کند تا بچه برایش باقی بماند…

این پیراهن در ایام مبارک رمضان در مسجد توسط چهل فاطمه تهیه ودوخته میشود…

به این شکل که چهل نفربنام فاطمه بایدبعنوان تبرک براین پیراهن باصطلاح کوک یا سوزنی بزنندتامتبرک شود”

(پیراهن قیامت)
یا
<<پیرِنِ قیومت>>

عبارت است ازتکه پارچه چلواری یاقمیس که آن راچاک می دهند و به تن بچه می کنند،
این پیراهن رابه مدت هفت یا ده شبانه روز به تن نوزاد می کردند ومعتقد بودنداین پیراهن شگون دارد وباعث طول عمرکودک خواهدشد….

(سَق برداشتن)

[سَق]
بمعنای کام نوزاداست…

این عمل در همان ساعات اولیه تولد توسط ماما یازنی مومن وخوش خو وصبورانجام می شود بدین شکل که وی توسط انگشت شصت که متبرک به تربت سیدالشهداست کام نوزاد رابرمیدارد….
کرمانی ها بر این عقیده اند اگرشخصی بداخلاق ،اصطلاحآ “کُوم” یاکام نوزاد را بالاببرد،آن کودک بداخلاق خواهدشد..

واصطلاح”
*سق سیاه”.
به کسی اطلاق می شود که زبانش به خیر وخوبی نمی چرخد و خوش خبر نیست…!

البته لازم به توضیح است که در این مدت باید گرم مزاجی یا سردمزاجی زائو بسیار مورد دقت قرار بگیرد. چراکه درآینده ممکن است فرزندش دچار بیماری <یرقان> یا زردی شود وازاین جهت حداقل در این مدت زمان کوتاه کمتر بایدگرمی بخورد تا بیماری فرزندش که ازشیراوتغذیه میکندتشدیدنشود،یکی از مهمترین مواد تغذیه ای که دراین دوران به زائو داده میشود
آب روغنو
،یاهمان
ترحلواست

که درکرمان توسط بانوان باتجربه وقهار بسیار خوشمزه و باصطلاح پر ملات تهیه میشود،این غذاسرشار از ویتامین ها ومواد مقذیست که درکرمان اصطلاحآ می گویند.
((بندجون زائووبچه اش راقام میکنه))”

یعنی استخوانهای زائو را مقاوم میکند چرا که در دوران بارداری و زایمان قوای جسمانیش به تحلیل رفته است.

ازدیگرموادی که زائودراین مدت استفاده میکند،روغن پاک،یاسرحدی یاروغن محلیست که باعسل،هرصبح بعنوان ناشتایی میل میکند،یکی دیگرازمقوی ترین موادمغذی دراین ایام زایمان خوردن ((گاوزبان بانبات یاعسل))است که خون سازومقویست..

ضمنآ لازم بذکر است که در کرمان نوعی قاووت فقط جهت زائو تهیه می شود که موادمتشکله ی آن عبارتنداز:
تخم خرفه،یاقلفه وشکروهل وجو
که بسیارمقوی می باشند،به این جهت که این مواد در وهله اول شیرآور و خون سازند…

این قاووت یاقووتو،اصولآ درچای یاشیرحل میکندوبه زائومیدهند.

غذاهایی که اغلب دراین مدت به زائوداده میشودعبارتنداز:
جگروکباب که باعث تقویت مادر میگردد.

اما از آنجایی که مادر باید دوران شیردهی را آغازکند لذا در این دوران اصولآ غذاهایی مانند آبگوشت نخوداب و قاتق گوشت بیشتردربرنامه غذایی گنجانده میشود.
چراکه اینگونه غذاهاخاصیت شیردهی بیشتری دارند..همچنین تهیه انواع جوشانده های گیاهی که بطور معمول در کرمان بیشترکاربرددارد.دردوران زایمان اغلب به زائو داده میشودکه اعم ازعصاره تمامی گیاهان داروییست که،مکمل شیرمادرنیز می باشد..
از مهمترین این داروها ،بادیون یا رازیانه است که بعلت خاصیت نفخ شکنی به کودک ومادران شیرده خورانده میشود….

اولین شیری که مادران به فرزندان دلبند خویش می دهند به ((شیر جتک)) یا آغوز،معروف است و امروزه به اثبات رسیده فرزندانی که ازشیرجتک تغذیه می کنند باهوشترین فرزندان می شوند.برخلاف اینکه درگذشته عده ای معتقد بودند که باید این شیر که کمی زرد رنگ هم بود،بدور ریخته شود….

و اما درکرمان پس از اینکه کودک بدنیا آمد،ابتدا رسم است که تا سه اذان بگذرد سپس مادر به فرزندش شیردهد درحالی که درطب پزشکی جدید آمده که باید بمحض بدنیا آمدن کودک از شیرمادر تغذیه کند….

درکرمان اگرمادری شیرش اندکی کم می شد طبق باوری دیرینه مقداری ازشیرش را برروی خاک می دوشیدومعتقد بود بزودی خداوند برکت به شیرش خواهدداد وبیشترخواهد شد.
چراکه زمین وخاک همیشه منبع برکت وحاصلخیزی بوده است.

مادران طبق این گفته که یک سینه مادر برای کودک آب محسوب میشود ودیگری غذا همیشه موظفند ازهردو منبع شیری کودک را بهره مند سازند.

از آنجاکه شیرمادرازجایگاه خاصی برخورداراست لذا گاه درقسم ها،ازشیرمادرنام برده شده ونوعی قسم برحق محسوب می شد
وآن شخص برای همیشه موظف بودبراین قسم پاینبدبماند..