معرفی طراحان فرش دستباف كرمان
اگر چه سابقه توليد فرش طرح دار به فرش پازيريك مي رسد ولي در طول زمان نزديك به ۱۲ قرن پديده اي كه بتوان در قياس با طراحي شناخته شده فرش ، نامي به آن داد سراغ نداريم .اگر فرض كنيم فرش همواره در اين سالها در ايران وجود داشته ، قاعدتا طرحهاي منقوش بر روي آن به موازات ساير نقوش و طرحهاي موجود بر روي ساير توليدات صنعتي نظير سفال و پارجه و ابزار ديگر ، حركت مي كرده است .پس از تجديد حيات نقوش و انگاره هاي باستاني و اسطوره هاي ايراني ، در غالب تازه هاي از راه رسيده مينياتور در قرن هفتم ، در دوراني كمتر از يك قرن ، پديده زيبا و چشم نوازي بنام نقوش ايراني شكل گرفت .
اين نقوش در اوايل كه زنداني كتابها بود ، به زودي بدليل زمينه مساعد فرهنگي بر سطح ديگر كالاها و توليدات آن زمان گسترش يافت . چيزي نگذشت كه نمونه كمال يافته ، غني و پر توان آن را بر گستره مساعدي نظير فرش يافتيم . نقوش شكسته و ساده در فرش هاي زمان ايلخانيان به زودي با بهره گيري از خلاقيت و پويايي ناشي از قدرت فرهنگي ايران به طرحهاي پر از پيچش و زيباي دوران صفوي تحول يافت. آنچه در دوران صفوي بدست هنرمندان ايراني با استفاده از مايه غني طرحهاي ايراني شكل گرفت ، همواره و براي هميشه اين هنر را در اوج هنرهاي سنتي ايران قرار داد .
طراح كرماني، كه با سر انگشت ماهر و تواناي خود همواره زيبايي آفريده است، هيچگاه خود را محدود در چند رنگ و نقش نكرده است و همين بدعت‌ها و نوآوري‌هايش سبب شده تا از رقباي خود پيشي گرفته و در بافت قاليهاي نفيس و زيبا، شهرتي بي‌مانند كسب كند.
مردم كرمان قبل از قاليبافي به كار شال‌بافي مي‌پرداختند و در طرحهاي قديم فرش كرمان جاي پاي طرحهاي شال‌بافي كرمان هويدا است، اما به تدريج در طرحهاي قالي، تنوع ايجاد شد و طراحان معروفي چون حسين، امير و احمد شاهرخي كارهاي زيبايي خلق كردند كه كرمان را از ديگر مناطق بافت متمايز كرد و به تدريج طرحهاي باب بازار خارج از كشور رايج شد و طرحهاي گل‌فرنگ، گلداني، ظل‌السلطان و تصويري بوجود آمدند به‌طوري كه خاندان شاهرخي را از پيشكسوتان هنر طراحي قالي كرمان قلمداد كردند. البته كاظم راد، شكرالله پاك‌گوهر، رضاخان‌زند، محمود ارجمند، محمد سام، حسن رسولي و ميرزاعليرضا مايل از ديگر طراحان مشهور و معاصر قالي كرمان هستند.
كرمان از گذشته دور ، بعنوان يكي از شهرهايي بوده كه در ابداع نقشهاي گوناگون مقام اول را داشته است، بطوريكه هم طراحان توانستند طرحهاي زيادي را بوجود آورند، و هم طرحهاي پيشنهادي در سراسر دنيا را به تصوير كشند . طراحان كرمان نقشه هاي خود را در اندازه هاي تمام قد ،يك دوم ، يك چهارم و يك هشتم ترسيم مي كردند . ناگفته نماند كه اوايل نقشه ها را مي كشيدند و خانه هاي مربعي روي آنها با دست كشيده مي شد و اين براي بافنده مشكلاتي همچون خرابي طرح نسبت به گره بود . تا اينكه هنرمنداني همچون محسن خان شاهرخي نقاش ، سبك نقطه زني را ابداع و از همان زمان نقشه به همين شكل نقاشي و طراحي مي شد. هنرمندان طراح فرش استان كرمان را مي توان به ترتيب زير نام برد .
استاد حسين كرماني
وي از جمله بافندگان طراز اولي است كه بيشتر به بافت قاليچه هاي گلدار و گلداني مبادرت مي نموده است . در سال ۱۲۷۷ يك فرش به اندازه ۶۱۰*۳۰۹ يانت با ۴۵ گره در ۱۰ سانتي متر دسته هاي گل سرخ در داخل گلدانهايي به اشكال مختلف تمام فرش را زينت بخشيده به نحوي كه تنوع در ارائه شكل گلدانها ، قالي را از يكنواختي بيرون آورده است . اين قالي از جمله قديمي ترين قاليهاي كرمان محسوب مي شود . استاد قاسم خان بر خلاف تصور بسياري كه فكر مي كنند تبريزي ها ابداع گر فرشهاي تصويري هستند بايد گفت بافندگان كرمان از جمله اولين كساني هستند كه به بافت فرشهاي تصويري اقدام نمودند .از جمله بافندگان قديم كه به بافت فرشهاي تصويري مبادرت مي ورزيده و درحال حاضر قطعاتي از فرش هاي اين بافنده در موزه فرش ايران موجود است ، مي توان از استاد قاسم كرماني نام برد و يك نمونه از قاليهاي تصويري وي در اندازه ۲۵۶*۲۰۵ سانتي متر برابر با ۶۲ گره در ۱۰ سانتي متر در موزه فرش ايران مضبوط است و در آن تصوير تاج پادشاهي شاهپور دوم پسر اردشير بابكان مي باشد و اشعاري در ستايش شاهپور دوم و اردشير در قالبهايي كه در حاشيه به چم مي خورد قرار داده است .
استاد محسن خان شاهرخي
نسل بزرگ نقاشان كرمان با محسن خان آغاز مي شود كه به سال ۱۲۴۸ هجري قمري به جهان آمد و هشتاد سال بزيست و در سال ۱۳۳۰ هجري قمري روي در نقاب خاك كشيد . محسن خان كه تا سال ۱۳۱۵ هجري قمري در كار نقاشي و مينياتوري و قلمدان سرآمد بود در اين سال يكي از نخستين نقشه هاي قالي كرمان را پديد آورد و تا آستانه مرگ قلم از كف ننهاد .
استاد حسن خان شاهرخي
حسن خان پسر محسن خان شاهرخي و شاگرد وي بود كه در سال ۱۳۲۹ خورشيدي به سن ۸۲ سالگي در گذشت ، بعنوان معلم و استاد دوم نقاشان قالي كرمان است كه بيش از هزار نقش قالي ابداع كرد كه بدبختانه بيش از ۵۰ نقش از وي باقي نمانده است .
استاد احمد خان شاهرخي
وي بعنوان يكي از طراحان برجسته فرش كرمان مي باشد و طرح معروفي بنام محرابي كه با گل هاي رنگارنگ چند پر طراحي شده است ، كار وي مي باشد استاد هاشم خان شاهرخي پس از احمد خان ، هاشم خان شاهرخي روي طرحهاي فرش كار كرد .
شاهرخي دوم
استاد محمدعلي شاهرخي ، حسين خان شاهرخي و عشرت شاهرخي و حسن خان بعنوان طراحان فرش ادامه دهنده راه محسن خان شاهرخي مي باشند . زمان خان ميرحسيني برجسته ترين شاگرد حسن خان ، زمان خان ميرحسيني است كه در سال ۱۳۰۴ خورشيدي در پنجاه سالگي جهان را بدرود گفت .