هنرچاقو سازی راین کرمان

چاقو سازی راین

چاقو سازی از هنرهای بومی و قدیمی شهر راین می‌باشد و در واقع مرکز اصلی چاقوسازی و چلنگری در استان کرمان شهر راین است که شاید قدمت آن به اوایل ساختن ارگ این شهر (ارگ راین) برسد.این شهر در گذشته محل ییلاق بسیاری از عشایر چادرنشین استان بوده و به همین دلیل، در تابستان کسب و کار رونق بیشتری داشته است. برخی از دست‌ساخته‌های آنان راهی بازار شهرهای اطراف شده است. در گذشته تعداد چاقوسازان این شهر بسیار زیاد بوده است. راین با فاصله حدود ۱۰۰ کیلومتری از مرکز شهر کرمان، شهری تاریخی و توریستی و یکی از قطب‌های مهم گردشگری جنوب شرقی استان کرمان به شمار می‌رود.

هنر صنعت چاقو سازی به طریق نسل به نسل و سینه به سینه از پدران به فرزندان به میراث مانده و همچنان در این شهر و با همان کیفیت گذشته رونق دارد. از هنرمندان قدیمی این هنر می توان به استاد ماشالله هدایتی که از بزرگترین اساتید فلزکاری، قلمتراش سازی و اسلحه سازی معاصر بودند، استاد غلامرضا ناظری و استاد صنعتی اشاره نمود..

انواع چاقو (نامگذاری این چاقو ها بر اساس تیغه و نوع استفاده می باشد.)

۱- شکاری

۲- قلمتراش

۳- قلمه زنی (پیوند زنی)

۴- قصابی

۵- تزیینی

۶- دسته شاخی

ابزار چاقو سازی

۱- چکش

۲- سندان

۳- کوره

۴- سوهان (که در قدیم توسط خود هنرمند ساخته می شده اما اکنون آماده تهیه می شود)

۵- دریل

۶- سنباده

۷- چرخ محک (برای تراش و صیقلی کردن چاقو)

روش ساخت

فولاد سخت را در داخل کوره می گذارند تا رنگ آن کاملا سرخ شود بعد روی سندان گذاشته و چکش کاری می کنند به این عمل انگاره می گویند. مرحله بعد از انگاره سرد کوبیدن است که باعث می شود فولاد فشرده‌تر و مقاوم تر شود و شکل دلخواه به دست آید بعد با سوهان روی آن را می تراشند به صورتی که کاملاً تیز شود سپس مرحله سنباده کشیدن است طوری که کاملاً روی سطح چاقو صیقلی شود. در این مرحله به فلز فولاد، تیغه می گویند. مرحله بعد آبکاری است که تیغه را روی آتش قرار می دهند تا باز به حالت سرخ درآید سپس کمی دور نگه می‌دارند تا رنگ آن بنفش شود. آنگاه تیغه را در داخل روغن (پی گوسفند یا روغن حیوانی) قرار می دهند که باعث استحکام تیغه می شود. به جای روغن می توان از خاک یا آب هم استفاده کرد.

مرحله بعد ساختن دسته و اتصال به تیغه می باشد.

دسته بر چند نوع است:

۱- دسته های فلزی (آهن، برنز، برنج، مس)

۲- دسته های چوبی (گردو و یا چوب های محکم دیگر)

۳- دسته های شاخی (شاخ گوسفند یا گوزن کوهی)

در چاقو های تزیینی نقش ها به صورت نیم دایره، یک تو (یک دایره)، دو تو (دو دایره داخل هم) می باشد، که با حرکت نیم دایره نقش های شبیه اسلیمی به وجود می آید و با یک تو به صورت گل پنج نقش ایجاد می شود. بر روی تیغه نیز مس کوب انجام می دهند بدین صورت که با قلم نیم بر تیغه را گود کرده و تار مسی را داخل آن قرار می دهند و خوب می کوبند. سپس سوهان کشی شده و سنباده می خورد روی تیغه را نیز به وسیله قلم هایی که خودشان تولید می کنند امضا می کنند. در شهر راین کارگاه های متعددی وجود دارد که هم برای مصرف داخلی است و هم با توجه به وجود ارگ راین از جهت صنعت توریسم بسیار مهم می باشند.

ابزارآلات چاقوسازی در راین

چاقوسازی راین با همان ابزارآلات ساده سنتی از جمله کوره، سندان، قیچی آهن بر، اره، دریل، مته‌کمانه، سمبه، انواع چکش آتشکاری، انواع چوب‌ساز، انواع سوهان، انبر آتشکاری، انبردست، سنگ ساب، گیره و… انجام می‌شود. ولی در چند دهه اخیر برخی از این ابزارها مانند دریل و ساب از نوع برقی شده‌اند.

استادان و هنرمندان چاقوساز راین

شکرالله داریوشی، مرحوم ابراهیم نصیری، مرحوم حسین عابدی، مرحوم ماشاالله هدایتی، محمد ناظری، اکبر ابوتراب، حسین امیری، رضا صباغ، مرحوم قنبر رجب قانع، حسین رجب قانع، قنبر مهدی زاده، محمد یوسفی، حسین کمالی، علی‌اصغر قانع، حمیدرضا هداستی، یدالله شریفی، محمد شریفی، محمد داوودی، محمود پوریوسفی، رضا صنعتی، مهدی شریفی، محمد شرفی(فرزند محمود)، مرتضی قادری، علی کرم‌پور، اکبر پور‌کریمی، رضا پور‌یوسفی، رضا مهدی‌زاده، احمد افضلی‌گروه، مصطفی رستم آبادی، مهدی نقدی نسب و علیرضا قریه‌میرزایی، حسین کریمی، حمید کرم‌پور، ابراهیم عابدی و… از اساتید برتر این حوزه در راین هستند.

در حال حاضر ۱۲۰ هنرمند صنایع‌دستی در راین به هنر چاقوسازی مشغول هستند که بیش از ۴۰ نفر آنها بیمه تامین اجتماعی و روستایی شده‌اند.