جشن سپندارمذگان یا جشن اسپندگان روز گرامیداشت زن، زمین و دلدادگان است، یکی از جشن‌های ایران باستان است که در روز ۵ اسفند برگزار می‌شود. این جشن ریشه در شاهنشاهی هخامنشیان دارد.ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده‌است که ایرانیان باستان، روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین و دلدادگان، می‌دانستند.
در گاهشماری یزدگردی (ساسانی) و گاهشماری اوستایی نو هر ماه ۳۰ روز بوده است و ۵ روز به آخر سال اضافه می‌شده است. در این تقویم هر روزی از ماه به جای شماره، اسم مخصوصی دارد و در روزی که اسم ماه و روز با یکدیگر همسان می‌شود جشنی برگزار می‌شود. روز ۵ ام هر ماه اسپند نامیده می‌شود و در ۵ ام ماه اسپند جشن سپندارمذگان برگزار می‌شود. این روش نامگذاری ۳۰ روز ماه به دلیل داشتن فقط ۳۰ اسم برای هر روز از ماه با گاهشماری هجری خورشیدی با ماه های ۳۱ روزه هماهنگی و امکان تعریف ندارد.
منابع کهن از جمله ابوریحان این جشن را در ۵ اسفند یاد کرده‌اند، با توجه به تغییر ساختار گاهشمار ایرانی و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاهشماری خورشیدی، برخی این جشن را در ۲۹ بهمن و برخی در ۵ اسفند برگزار می‌کنند.بر پایه منابع کهن و همان‌طور که از نام آن پیداست این جشن به روز اسپند یعنی پنجمین روز ماه از ماه اسفند اشاره دارد. در هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی می‌شده‌است که در همان روز که نامش با نام ماه مقارن می‌شد، جشنی ترتیب می‌دادند متناسب با نام آن روز و ماه. همین‌طور روز پنجم هر ماه سپندار مذ یا اسفندار مذ نام داشت که در ماه دوازدهم سال که آن هم اسفندار مذ نام داشت، جشنی با همین عنوان می‌گرفتند. محمد نجاری پژوهشگر مطالعات تطبیقی زنان در هنر و ادبیات، نیز در سخنرانی خود با عنوان سوگ و سورنامه، با استناد به ابوریحان بیرونی و گُردیزی، تاریخ پنج اسفند را در گاهشمار زرتشتی درست می‌داند و می‌گوید: «بنا به گفتهٔ ابوریحان اسپندارمَذ ایزد موکل بر زمین و ایزدِ پشتیبان و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درستکار بوده و به همین مناسبت این روز، جشن زنان، نامگذاری و مردم برای گرامیداشت زنان، به ایشان کادو می‌دادند و بخشش می‌کردند. این گزاره را گردیزی نیز در زین الاخبار آورده‌است: از این روی جشن را مردگیران می‌گفتند که زنان به اختیار خویش و با آزادی، شوی و مَرد زندگی خود را برمی‌گزیدند؛ بنابراین در روز پنجم ماه اسفند جشن زنانهٔ «مَردگیران» یا «مژدگیران» که ویژه زنان نام داشته، برگزار می‌شده‌است؛ پس تاریخ درست جشن سپندارمذگان یا اسپندگان یا مردگیران یا مژدگیران، در گاهشمار خورشیدی ۵ اسفند خواهد بود».
سپندارمذگان روز عشاق ایرانی
روز عشق ایرانی یا همان سپندارمذگان (سپندارمزگان) که با نام های اسپندگان و یا اسفندگان هم شناخته می شود روزی است که آن را معال ولنتاین می دانند. اما با تاریخی کهن تر از روز ولنتاین که ویژه ایرانیان باستان بوده و این روز را به خاطر بزرگداشت زن و زمین جشن می گرفتند.
سپندارمذگان چه روزی است؟
گرچه هنوز اختلاف نظرهایی برای تاریخ این روز وجود دارد اما تاریخ دقیق روز سپندارمذگان در ایران باستان ۵ اسفند ماه بوده که در آن سال ها ماه های سال همگی ۳۰ روز بوده اند.
در تقویم جدید ایرانیان چون ۶ ماه اول سال ۳۱ روزه هستند بنابراین برخی معتقدند باید این روز را در ۲۹ بهمن جشن بگیرند.
اما برخی هنوز نیز معتقدند اسم اسپندگان نام پنجمین روز از ماه اسفند است و باید در همان ماه نیز جشن گرفته شود. گرچه به نظر می رسد بیشتر ایرانیان ۲۹ بهمن را برای تبریک گفتن این روز جشن می گیرند.
جشن سپندار مذگان چیست؟
جشن اسفندگان یا اسپندگان (سپندارمذگان) یکی از جشن‌های ایرانی است که در روز پنجم اسفند برگزار می‌شود. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده است که ایرانیان باستان روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند.
تاریخ دقیق سپندارمذگان
اگرچه منابع کهن از جمله ابوریحان این جشن را در روز پنجم اسفند ذکر کرده اند. ولی با توجه به تغییر ساختار تقویم ایرانی در زمان خیام که پس از ابوریحان میزیست، و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاه شماری ایرانی، تاریخ ذکر شده در منابع کهن را باید به روز رسانی کرد.
امروز زرتشتیان آن را در روز اسفند (سپندارمذ – پنجمین روز) از ماه اسفند (سپندارمذ) برابر با بیست و نهم بهمن در گاهشماری خورشیدی امروزین برگزار می کنند.
عموم پژوهشگران (از جمله استادان: ابراهیم پورداوود، جلیل دوستخواه، رضا مرادی غیاث آبادی و پرویز رجبی) زمان درست این جشن را ۵ اسفند می‌دانند و ابداعات جدید در انتقال آن به ۲۹ بهمن را نا درست می انگارند.