امروز هم به معرفی یکی دیگه از هنرهای دیرینه کرمان به نام قلم زنی(بر روی ظروف مسی) می پردازم:
قلمزنی عبارت است از تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی به ویژه مس، طلا، نقره، برنج یا به عبارت دیگر ایجاد خطوط و نقوش به وسیله قلم با ضربه چکش و بر روی اجسام فلزی. قلمزنی یکی از رشته‌های هنرهای سنتی ایران است که در دسته‌بندی، در رده هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار دارد. امروزه برای قلمزنی نخست داخل یا زیر ظرف یا سینی مورد نظر را که معمولاً از جنس نقره یا طلا است از محلول قیر و گچ پر می‌کنند تا سروصدای قلم کمتر به گوش برسد و همچنین مانع از سوراخ شدن ظرف در حین کار شود. سپس نقش مورد نظر را روی ظرف رسم کرده و قلم مناسب را انتخاب کرده و روی سطح ظرف قرار می‌دهند و با چکش بر انتهای قلم می‌کوبند تا شیارها و نقش‌ها با تغییر شدت ضربه روی ظرف ایجاد شوند.
قلم‌های این هنر متنوع هستند و نام‌های خاص خود را دارند مانند قلم سایه و قلم نیم‌بر. پس از ایجاد نقش‌ها، قیر را جدا می‌کنند و روی شیارها گرده زغال می‌ریزند و روی ظرف را با روغن جلای سیاه می‌پوشانند. به این ترتیب نقش‌های قلم‌زده شده به شکل خط‌هایی تیره و مشخص دیده می‌شود.
نمونه‌ای از هنر قلم زنی استان مرکزی که یک بادیاب (بادیه، جام بزرگ پایه‌دار) مسی بود در ورودی سازمان مالکیت‌های معنوی سازمان جهانی مالکیت فکری در سوئیس قرار دارد.
قلم زنی هنری دیرین است که در آن به وسیله ی نوک ظریف قلم فولاد و ضربات چکش های سبک بر روی سطح فلز نقش و نگار های چشم نواز می اندازند. خاستگاه آن را کرمان می دانند. قلم زنی در ابتدا به صورت خطوط ساده و یا خطوط موج دار دور ظرف گرد مانند بشقاب و کاسه انجام می شد اما این هنر پس از ورود از کرمان به اصفهان به اوج خود رسید و امروزه نقش و نگارهای بسیاری در آن دیده می شود.
از اساتید بزرگ و به نام قلم زنی در کرمان می توان به حاج آقا محمود حکاک اشاره کرد. برادر و شاگرد وی مهدی حکاک، میرزا حسن شفیعی و صفاریان نیز از دیگر نامداران این هنر هستند.
قلم زنی روی مس
“قلم زنی مس” نیز هنری است که در آن توسط نوک ظریف قلم فولاد و ضربات ماهرانه چکش های سبک بر روی سطح فلز نقش آفرینی می شود.
به گفته اساتید این رشته، هنر قلمزنی در ابتدا مخصوص کرمان بود و به صورت خطوط ساده و یا خطوط موج دار دور ظرف گرد مانند بشقاب و کاسه به کار می رفته است اما این هنر بعد از وارد شدن به اصفهان که طرح های متنوع را رونق بخشیدند، به اوج خود رسید.امروز این هنر به صورت پر نقش و نگار استفاده می شود و موارد کاربرد آن نیز از ظروف به تابلوهای زیبا افزایش یافته است.
گفته می شود این هنر در قدیم مخصوص عامه مردم نبوده و به طبقه متمکن جامعه اختصاص داشته است.این هنر در قدیم به صورت گسترده کار نمی شد بلکه پس از سفارش کار به هنرمند، وی ظرف مورد نظر را به منزل می برده و دور از دیدگاه عموم بر روی آن قلمزنی انجام می داده است.
از اساتید بزرگ و به نام قلم زنی در کرمان می توان حاج آقا محمود حکاک را نام برد.برادر و شاگرد وی مهدی حکاک، میرزا حسن شفیعی و صفاریان نیز از دیگر اساتید چیره دست این هنر بوده اند.
وسایل و ابزار قلم زنی:
۱٫ انواع قلم ها: قلم پرداز، قلم نیمرو، قلم گرد سوم، قلم های بدون آج مانند، قلم سنبه- قلم گیری، قلم نیم برکلفت، قلم نیم رو، قلم یک تو، قلم دو تو، قلم کف تخت مربع، قلم تخت مستطیل، قلم تیز بر مشبک کاری، قلم ناخنی.
۲٫ چکش قلم زنی
۳٫ پرگار
۴٫ تسمه چرمی
۵٫ کنده ی چوب (برای سوار کردن کار روی آن)
۶٫ قیر و خاکستر»
شیوه های مختلف در قلم زنی:
۱٫ شیوه ی عکسی: با ایجاد سایه و خط در زمینه موضوع را نشان می دهند، هیچ گونه اختلاف سطحی بین زمینه و موضوع مشاهده می شود.
۲٫ شیوه ی زمینه پر: ایجاد بافت در زمینه طرح اصلی را نشان می دهند، در این نوع نیز اختلاف سطح بین زمینه و طرح وجود ندارد.
۳٫ شیوه ی منبت: اختلاف سطح بین موضوع و زمینه بسیار زیادتر از منبت است و هنرمند برای آن که بتواند بدون اشکال آن را انجام دهد از دو جهت یعنی از پشت و رو به فلز ضربه می زند.
۴٫ شیوه ی مشبک
۵٫ شیوه ی قلم گیری