نگاهی به آداب و رسوم ازدواج در شهرستان فهرج
معمولاً عروسی مراسمی است که بعنوان اعلان شروع زندگی رسمی دو نفر برگزار می شود . بخصوص در دوران قدیم که اجرای دقیق و مو به موی این رسوم اهمیت زیادی داشت ،ولی امروزه بعضی از رسم های خیلی قدیمی در مراسم عروسی نسل جدید کم رنگ شده و یا به روشهای جدیدتر انجام میگیرد.
مراسم عروسی در فهرج معمولاً شامل : خواستگاری ، بله بران ، جشن عقد ، حنابندان ، جشن عروسی ، مراسم پاتختی می باشد .
خواستگاری
ابتدا خانواده پسر با خانواده دختر هماهنگ می کنند که یک شب بعنوان آشنایی دو خانواده ، به منزل دختربروند . خانواده پسر به همراه یکی دو نفر از بزرگترهای فامیل (اصولاً پدر بزرگ و مادربزرگ ) به خانه ی دختر می روند . پس از صحبتهای اولیه وارد بحث اصلی می شوند و هر کدام از خانواده ها شرایط خود را مطرح می کنند . بعد از آن خانواده ی دختر مدت زمانی را (معمولاً ۳ تا ۷ روز) مهلت می خواهند تا پس از تحقیق از خانواده پسر به آنها جواب بدهند .
بله بران
پس از اینکه خانواده دختر جواب مثبت را به خانواده ی پسر دادند ، خانواده پسر خود را برای مراسم بله بران آماده می کنند . بله بران جشنی است که در آن مراسم نامزدی دختر و پسر را می گیرند و پس از آن دختر و پسر رسماً نامزد می شوند . مدعوین این جشن از فامیل های درجه ۱ عروس و داماد می باشند . مراسم جشن بله بران در خانه عروس برگزار می شود و در این شب خانواده ی داماد هدایایی را برای عروس می آورند .
عقد
قبل از مراسم عقد عروس و داماد با تعدادی از بزرگتر ها جهت خرید ملزومات جشن عقد به بازار می روند .خرید عقد با خریدن قرآن که به اصطلاحی باعث خوشبختی عروس و داماد شود ، آغاز می شود و بعد از آن آینه و شمعدان و حلقه های عروس و داماد و … خریداری می شوند .
بعد از خرید ، خانواده های عروس و داماد شبی را بعنوان شب عقد در نظر می گیرند که در این شب مراسم جشنی را برگزار می کنند . شرکت کنندگان این جشن از فامیل های درجه ۱ عروس و داماد هستند . این مراسم که معمولاً در خانه ی دختر برگزار می شود ، سفره ای را تزئین می کنند و از مهمترین مواردی که در این سفره گذاشته می شوند :۱- قرآن نشانه ی خوشبختی
۲- شاخه نبات و عسل نشانه ی شیرینی زندگی
۳- آینه و شمعدان نشانه ی روشنی
۴- نان و سبزی نشانه ی برکت زندگی می باشند .
پس از خواندن خطبه ی عقد ، عروس و داماد هدایایی را به یکدیگر می دهند و پس از آن خانواده های عروس و داماد نیز هدایایی را به این دو داده و به آنها تبریک می گویند . این مراسم تا پاسی از شب بطول می انجامد .
ناگفته نماند از مراسمات جشن بله بران و عقد معمولاً یکی را برگزار می کنند . در صورتیکه خانواده های عروس و داماد با یکدیگر فامیل باشند ، مراسم بله بران ، و در در غیر اینصورت مراسم عقد را برگزار می شود .
حنابندان
یک شب قبل از جشن عروسی را شب حنا یا اصطلاحاً حنابندانی می گویند .
در این شب خانواده ی داماد حنا را آماده کرده و در ظرفی تزئین می کنند و به همراه هدایایی با جمعی از فامیل های داماد به خانه ی عروس می برند .جمعی از فامیل های عروس در خانه ی عروس منتظر آنها می مانند .
پس از ورود فامیل های داماد به خانه ی عروس ، همه ی منتظران به استقبال آنها می روند و با هلهله و کل کشیدن سر و صدایی شنیدنی راه انداخته و یکی یکی وارد خانه می شوند . ظرف تزئین شده ی حنا را که در سینی زیبایی حمل می شود را جلوی عروس می گذارند .
پس از گذشت مدت زمانی ، مراسم حنابندان شروع می شود . در این مراسم داماد مقداری حنا را در کف دست عروس می گذارد و عروس نیز مقداری حنا در کف دست داماد می گذارد . پس از آن عروس و داماد ظرف حنا را برداشته و به سمت مهمانها می روند . هر کدام از مهمانها به ترتیب مقداری حنا برداشته و در کف دست خود می گذارند و در عوض آن مقداری پول بعنوان هدیه به عروس و داماد داده و به آنها تبریک می گویند .
روز بعد از حنابندان (شب حنا) روز عروسی است .که بعد از ظهر روز عروسی از حنای باقیمانده شب حنابندان جهت حنا کردن داماد استفاده می کنند .مراسم حنابندانی داماد همراه با موسیقی سنتی ( ساز و دهل ) برگزار می شود .هر کدام از حاضرین در مراسم حنابندانی داماد ، سر و دست حنایی او را با پول می پوشانند . بعد از آن داماد را به حمام می برند . داماد با پوشیدن کت و شلوار دامادی به آرایشگاه رفته تا برای مراسم جشن عروسی آماده شود . پس از آن داماد با دسته گل و ماشین تزئین شده به دنبال عروس که در آرایشگاه است می رود تا با یکدیگر به مجلس عروسی بروند .
قبل از ورود به مجلس عروس و داماد به همراه جمعی از فامیل و معمولاً تعدادی از دوستان داماد ، چرخی در خیابانهای شهر می زنند (عروس گردونی ). مراسم عروس گردونی در سطح شهر حدوداً نیم ساعتی طول می کشد . که در آن صدای بوق اتومبیل ها و موتورسیکلتهایی که عروس و داماد را همراهی می کنند به این مراسم شور و حال خاصی می بخشد .
پس از آن عروس و داماد به مجلس عروسی می رسند .قبل از ورود عروس و داماد به مجلس عروسی ، پدر عروس گوسفندی را جهت سلامتی عروس و داماد جلوی ماشین عروس و داماد قربانی می کند .
بعد از ورود عروس و داماد تمامی میهمانها با سر و صدای هلهله و کشیدن کل به استقبال آنها آمده و آنها را به جایگاه مشخصی که از قبل برایشان تدارک دیده اند هدایت می کنند .
بعد از پایان سر و صدا و آرام شدن فضا ، عروس و داماد به سمت مهمانها رفته و به ترتیب با همه ی مهمانها سلام و احوالپرسی کرده و از آنها جهت حضورشان در این جشن تشکر کرده و یک شاخه نبات تزئین شده را که از قبل آماده کردند را بعنوان یادبودی از این مراسم به آنها می دهند .سپس داماد را به مجلس آقایان می برند تا بذل یا به اصطلاح محلی (داد) را جمع کنند .در مراسمات عروسی این رواج دارد که مدعوین هر کدام مقداری پول را بعنوان هدیه به عروس و داماد می دهند تا کمک هزینه ای برای شروع زندگی مشترکشان شود .در اینجا یک نفر مسئولیت یادداشت کردن اسامی و مقدار پول داده شده را بر عهده دارد تا هنگامی که این افراد یا فرزندانشان عروسی می کنند ، داماد مقداری را به مبلغ دریافتی از آنها افزوده و در مراسم عروسی شان به آنها برگرداند .
در پایان مراسم عروسی ، بزرگتری از خانواده ی داماد (معمولاً پدر داماد) به نزد پدر عروس رفته و از ایشان اجازه می خواهند تا عروس را به خانه ی داماد ببرند که پس از اینکه پدرعروس اجازه داد ، فامیلهای درجه ۱ عروس و داماد ، این دو را تا منزلشان همراهی می کنند . هنگام رسیدن به خانه ی داماد ، خانواده ی داماد که زودتر از بقیه به آنجا رفته اند ، جلوی پای عروس و داماد گوسفندی را قربانی می کنند . عروس و داماد با گذر از زیر قرآن وارد منزلشان می شوند . مراسم استقبال با سر و صدای بلند هلهله و کل کشیدن حاضرین همراه است .
پاتختی (پاگشا)
مراسم پاتختی در خانه ی پدر عروس برگزار می شود . پاتختی مراسمی است که مدعوین آن از فامیل های درجه ۱ عروس و داماد هستند . در این جشن هر کدام از مهمانها هدیه ای را برای عروس و داماد آورده و به آنها تبریک گفته و برایشان آرزوی سلامتی و خوشبختی می کنند .